1. DI TÍCH LỊCH SỬ QUỐC GIA ĐỀN QUỐC PHỤ

Nằm bên tả ngạn sông Kinh Thầy, đền Quốc Phụ là một trong tám di tích thuộc “Chí Linh bát cổ” nổi tiếng được nhiều sử sách ghi nhận. Trước kia đền thuộc xã Kiệt Đặc, huyện Chí Linh. Nay di tích thuộc KDC Nẻo, phường Chí Minh, thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Đây là đền thờ Nhập nội Quốc phụ Thượng tể Trần Quốc Chẩn – một trong những danh tướng kiệt xuất của nhà Trần, tài đức vẹn toàn, hết lòng vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.

a. Vài nét về Trần Quốc Chẩn.

Trần Quốc Chẩn nguyên là em vua Trần Anh Tông (1293 – 1314). Vào năm Hưng Long thứ nhất (1293) ông được phong Huệ Võ đại vương. Năm Hưng Long thứ 10 (1302) lại được phong Nhập nội Bình Chương.

Năm Hưng Long thứ 20 (1312) biên giới phía nam Đại Việt bị quân Chiêm Thành lấn chiếm. Nhận lệnh của triều đình, Trần Quốc Chẩn đã cầm quân lên đường đánh dẹp, trận này ông phối hợp với tướng quân Đoàn Nhữ Hài bao vây, bức hàng quân Chiêm Thành thắng lợi, quân Trần không tốn một mũi tên nào. Đến năm Đại Khánh thứ 5 (1318), Trần Quốc Chẩn cùng tướng quân Phạm Ngũ Lão tiếp tục đi đánh dẹp quân Chiêm thành thu được thắng lợi lớn, giữ yên bờ cõi quốc gia.

Do có nhiều công lao với triều đình, năm Khai Thái thứ nhất (1324), Trần Quốc Chẩn được vua Trần phong chức: Nhập nội Quốc phụ Thượng tể – chức quan đầu triều coi giữ lục bộ Thượng Thư.

Sử cũ còn ghi nhận Trần Quốc Chẩn không chỉ là người có tài trong việc cầm quân xung trận mà ông còn là người nổi tiếng đức độ, được các quan trong triều hết lòng nể phục. Ông là người được vua Trần Anh tông rất quý. Về sau vua Minh Tông lại lấy con gái của Quốc Chẩn nên càng tin dùng. (Con gái của Quốc Chẩn  là  Hoàng Hậu Lệ Thánh)

Minh Tông giữ ngôi đợc 15 năm ( từ năm 1314 đến năm 1329) tuổi đã cao mà chưa lập đợc Thái Tử. Quốc Chẩn có ý đợi Hoàng Hậu Lệ Thánh sinh con trai thì mới lập. Lợi dụng hoàn cảnh éo le đó, Cương Đông Văn Hiến Hầu (không rõ tên) là con của Tá thánh Trần Nhật Duật muốn đánh đổ Hoàng Hậu để lập Thái tử Vượng (sau là Trần Hiến Tông) mới đem của đút cho gia thần của Quốc Chẩn là Trần Nhạc 100 lạng vàng bảo Trần Nhạc  vu cáo cho Quốc Chẩn có âm mưu làm phản. Vua cả tin cho là thật liền ra lệnh bắt giam ngay Quốc Chẩn vào chùa Tư Phúc ở kinh sư rồi đem việc ấy hỏi Thiếu Bảo Trần Khắc Chung. Khắc Chung cùng cánh với Văn Hiến Hầu, lại cùng với mẹ thái tử Vượng, đều là người Giáp Sơn (Kinh Môn) và đã từng làm thầy dậy thái tử Vượng, liền trả lời: “Bắt hổ thì dễ, thả hổ thì khó”. Vua truyền bắt Quốc Chẩn phải tuyệt thực. Hoàng hậu Lệ Thánh khi vào thăm cha đã lấy áo nhúng nước mặc vào người  rồi vắt ra cho cha uống. Trong khi đó Lê Thị mẹ Thái tử Vượng  muốn cho Trần Quốc Chẩn chết sớm để con mình được lập làm thái tử, liền cho người mang nước tẩm độc cho Quốc Chẩn uống, uống xong thì chết. Quốc Chẩn chết oan, linh hồn ông biến thành con ong vàng.

Vài năm sau, vợ lẽ của Trần Nhạc ghen với vợ cả, tố cáo sự thật, đem việc Văn Hiến Hầu đút vàng tâu lên vua. Việc giao xuống ngục quan xét, Lê Duy là người cương trực đem xét hỏi ngay ngày hôm ấy. Tên Nhạc bị tội “lăng trì”, Văn Hiến bị giáng xuống làm thứ dân, xoá tên trong sổ tôn thất của triều đình.

Đến năm Giáp Thân (1341), thời Trần Dụ Tôn, vụ án Trần Quốc Chẩn được minh oan hoàn toàn. Triều đình phục chức: Nhập nội Quốc Phụ Thượng Tể cho Trần Quốc Chẩn, trả lại phẩm giá cho người đã khuất. Đây là bài học đau xót nhất trong 175 (1226 – 1400) thịnh trị của nhà Trần và cũng là bài học quý giá cho các thời đại sau về đào tạo, sử dụng ngời hiền tài.

b.  Đền Quốc Phụ:
Ghi nhận công lao của Trần Quốc Chẩn, triều đình đã giao cho bản xã sửa lại ngôi nhà cũ ở quê ông tại Kiệt Đặc, Chí Linh làm đền thờ. Trải qua các triều đại, nhà nước phong kiến đều sắc phong cho Trần Quốc Chẩn và cho phép địa phương theo trước phụng thờ, tôn vinh người có công với đất nước.

Tương truyền đền thờ rất linh ứng, sách nhân vật lịch sử tỉnh Hải Dương còn ghi lại: “Năm Đinh Dậu (1357), Thượng hoàng Minh Tông ốm nặng,...Nguyên do Thượng hoàng bị bệnh từ hôm ngự giá đến miền Kiệt Đặc tại Chí Linh, viếng đền thờ Quốc phụ Huệ Võ Đại Vương, khi ra khỏi đền bị con ong vàng đốt vào má. Từ đó sinh ra ốm lơ lửng mãi không khỏi. Trong tâm trí Minh Tông vẫn không xua nổi vụ án Quốc Chẩn bị hàm oan...

“Vua Minh Tông mệt nặng, Dụ Tông cho thái y sắc thuốc nhưng Thượng hoàng không uống! Nửa đêm thượng hoàng kêu to:
- Quốc Phụ thượng tể đấy phải không? Ngươi đến đón ta ?
Ngài Ngự lại thấy một con ong vàng bay quáng quàng trong quầng hoa cải hoa cà ở hai hố mắt.
Mùa xuân, ngày 19, tháng 2 năm Đinh Dậu (1357) thì ngài mất.”
Đến nay nhân dân cầu đảo thường linh ứng.

Đền Quốc Phụ được trùng tu tôn tạo nhiều lần vào thời Lê Trung Hưng (thế kỷ 17 – 18) và thời Nguyễn (thế kỷ 19).
Di tích kiến trúc kiểu chữ Nhị, gồm 5 gian tiền tế và 3 gian Hậu cung xây bít dốc quai chảo. Đền xưa có hai cây đa, một cây đề cổ thụ và con đường “cái quan” ghép đá hộc do nhà nước phong kiến đầu tư để tổ chức tế lễ Quốc Chẩn hàng năm thêm thuận lợi.

Di tích được xây dựng trên gò đất cao giữa cánh đồng lúa chạy dài theo hướng Bắc – Nam. Theo thuyết “phong thuỷ” đền Quốc Phụ có “Kim Xà” (Rắn Vàng), phía trước có đường ra bến đá ven sông Kinh Thầy. Bên trái là cánh đồng Lạng Trì và Ao Vả, tục truyền đây là nơi tắm gội của Trần Quốc Chẩn. Bên phải có cánh đồng Giải Phướn, tại đây có di tích Đống Đỏ, có nhiều đống son tự nhiên. Phía sau có cánh đồng Đống Lăng.

Năm 1951, giặc Pháp từ bốt Trung Hà (Nam Hưng – Nam Sách) đã nã pháo vào khu đền chính hòng tiêu diệt cơ sở bí mật kháng chiến của ta làm nhiều hạng mục công trình bị đổ nát, chỉ còn lại một phần Hậu cung và một số đồ thờ được nhân dân cất giấu từ năm trước. Năm 1953 di tích bị sụp đổ hoàn toàn.

Đến năm 1958, nhân dân địa phương tiếp tục vận động công đức xây lại Hậu cung trên nền móng cũ để ổn định việc sinh hoạt tín ngưỡng, tiếp tục tôn vinh người có công với đất nước.

Năm 1997 – 1998, thể theo nguyện vọng của đông đảo cán bộ và nhân dân, được sự nhất trí của các cấp và các ngành chức năng, UBND xã đã tổ chức phát động công đức, huy động mọi nguồn lực tại địa phương khôi phục lại đền Quốc Phụ. Công trình đã được hoàn thành trong một thời gian ngắn không quá 60 ngày đêm.  Sự đồng tâm nhất trí, quyết tâm của toàn thể Đảng bộ và nhân dân xã Chí Minh đã làm “hồi sinh” di tích “Thượng Tể cổ trạch” (Nhà cũ của Thượng Tể).

Căn cứ vào nội dung giá trị lịch sử của di tích và danh nhân, đền Quốc Phụ đã đợc Bộ Văn hoá - Thông tin ra quyết định số 15/2003/QĐ - BVHTT ngày 14/4/2003 xếp hạng là di tích lịch sử  Quốc gia theo quy định của Luật Di sản văn hoá. Đây là di tích thứ 127 của tỉnh Hải Dương được xếp hạng bảo vệ.

Lễ hội: Hàng nămm theo điển lệ tại đền Quốc Phụ diễn ra hai sự kiện chính:
- Lễ Đại Kỳ Phước từ ngày 5 đến 8 tháng 3
- Ngày giỗ Quốc Chẩn 12 tháng 6 âm lịch
- Lễ hội chính vào mùa xuân. Trong những ngày này nhân dân địa phương tổ chức rước kiệu từ các làng về đền Quốc Phụ tế lễ Quốc Chẩn hết sức trọng thể, thu hút hàng nghìn người tham gia tạo nên không khí lễ hội tưng bừng khắp một vùng rộng lớn.

2. đÌNH NON MỐC SON LỊCH SỬ

Nhân vật được thờ

Vào thời Hùng Duệ Vương (vua Hùng thứ 18), bấy giờ ở đạo Sơn Tây có Cao Sơn văn võ toàn tài, ứng xử lưu loát, võ nghệ tinh thông được Vua trọng dụng giao chức “Đô chỉ huy sứ tướng quân”, chức “Tả kiên thần” (bậc bề tôi bảo vệ bên trái). Cao Sơn đã lập nhiều chiến công hiển hách, có công cầm quân đánh tan giặc Thục. Từ đó, thiên hạ thái bình, quốc gia vô sự, Cao Sơn xin Vua cho trở về thực ấp ở phủ Phụng Thiên (tục gọi là Sơn Nam thượng, sau đổi là thành Thăng Long). Về thực ấp được một thời gian Cao Sơn qua đời. Nghe tin đó, Vua vô cùng thương tiếc một vị tướng tài, đức lớn liền ban nhiều vàng bạc để cử hành tang lễ đồng thời ban chiếu cho các trang, châu nơi nào xin làm tôi con của Cao Sơn được lập miếu phụng thờ và phong làm “Đại Vương”. Do có công lao to lớn với đất nước nên các triều đại về sau đều ban sắc phong, gia phong “Thượng đẳng thần”.

Để ghi nhớ công lao của vị thần đã có công hộ quốc an dân, nhiều nơi đã lập đình, đền, miếu để tôn thờ trong đó có Đình Non. Tương truyền, đình được khởi dựng vào thời Nguyễn (thế kỷ XIX).

Hàng năm, tại di tích diễn ra kỳ lễ hội vào ngày 20/10 (âm lịch) – Lễ hội Kỳ Phúc Đình Non.

Sự kiện lịch sử

Cách đây hơn 150 năm về trước, phường Chí Minh ngày nay tên gọi là Cù Sơn xã tổng Kiệt Đặc, huyện Chí Linh, phủ Nam Sách, trấn Hải Dương. Sau đó được đổi tên là xã Chí Minh.

Tháng 10/1946, dưới sự chỉ đạo của Huyện ủy Chí Linh, 2 xã Chí Minh và Văn An thành lập chi bộ ghép với tổng số 9 đảng viên đặt tên là Chi bộ Lạc Long. Do yêu cầu xây dựng, củng cố và phát triển Đảng, cuối năm 1946, đầu năm 1947, Huyện ủy chủ trương mỗi xã phải thành lập một chi bộ độc lập để lãnh đạo, chỉ đạo trên địa bàn của mình. Do vậy, cuộc họp lần thứ hai của chi bộ Lạc Long được triệu tập tuyên bố tách chi bộ.
Ngày 17 tháng 2 năm 1947, tại đình Non (Thanh Trung), chi bộ xã Chí Minh được thành lập với 7 đảng viên chính thức gồm: Nguyễn Văn Thập (tức Nguyễn Thành), Vũ Văn Chu, Mao Quyết Tâm (tức Mao Xuân Nay), Phạm Văn Thân, Nguyễn Văn Phúc, Vũ Văn Thềm và Hoàng Văn Lý. Hội nghị lần thứ nhất của chi bộ đã bầu ra Ban chỉ ủy gồm 3 đồng chí: Nguyễn Thành, Vũ Văn Chu và Mao Quyết Tâm (tức Mao Xuân Nay). Đồng chí Nguyễn Thành được bầu làm bí thư chi bộ đầu tiên của xã Chí Minh. Chi bộ xã Chí Minh ra đời đánh dấu một bước ngoặt lịch sử của phong trào cách mạng xã Chí Minh lúc bấy giờ.
Trải qua 2 cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm của dân tộc, lớp lớp thanh niên Chí Minh hăng hái lên đường tham gia kháng chiến, giành nhiều chiến công hiển hách. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, lực lượng vũ trang Chí Minh đã được Đảng và Nhà Nước phong tặng danh hiệu Anh Hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Đảng và Nhà nước đã trao tặng cho cán bộ Đảng viên nhân dân Chí Minh 3 huân chương: hạng 1, hạng 2, hạng 3 trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và trên 4.000 huân huy chương các loại.

Hòa bình lập lại, cán bộ và nhân dân Chí Minh ra sức thi đua lao động sản xuất và xây dựng chủ nghĩa xã hội đặc biệt trong sự nghiệp đổi mới của Đảng, cán bộ Đảng viên và nhân dân Chí Minh chung sức chung lòng, ý Đảng lòng dân hòa quyện với nhau tạo lên một sức mạnh tổng hợp, đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế xã hội.

Đặc biệt đầu năm 2014, Thực hiện nghị quyết Đại hội Đảng bộ lần thứ 22. Đảng ủy-HĐND-UBND-UBMTTQ phường Chí Minh quyết tâm xây dựng, tôn tạo Đình Non và xây dựng biểu tượng nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của xã Chí Minh nay là Đảng bộ phường Chí Minh.

Ngày 18/01/2015, Đảng ủy-HĐND-UBND-UBMTTQ long trọng tổ chức Lễ khánh thành Đình Non là nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của Đảng bộ phường Chí Minh. Đặc biệt hơn, vinh dự hơn lại có cả biểu tượng Bác Hồ với lá cờ búa liềm và dòng chữ, nơi đây 17 tháng 2 năm 1947 thành lập chi bộ đầu tiên của xã Chí Minh.

Từ đó đến nay, Đảng bộ phường Chí Minh trải qua 76 năm xây dựng và phát triển, Đảng bộ có 15 chi bộ với tổng số 453 đảng viên. Ban chấp hành Đảng bộ phường khóa XXIV, nhiệm kỳ 2020-2025 gồm 15 đồng chí.Trong suốt hành trình 76 năm ra đời và phát triển vẻ vang, Đảng bộ phường luôn phát huy vai trò tiên phong là lực lượng lãnh đạo nhân dân vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách xây dựng và gặt hái những thành tựu to lớn, rực rỡ.

Kiến trúc

Khu di tích lịch sử Đình Non, tọa lạc trên Núi Con Quy Tố Hảo, diện tích rộng 2.381,3 m2 hiện đã xây dựng xong 8/10 hạng mục đó là:

Đình 5 gian tiền tế - 3 gian hậu cung
Miếu thờ Thần Cao Sơn
2 cột đèn - hệ thống đèn chiếu sáng, trang trí.
Chiếu thư đá
Biểu tượng thành lập chi bộ
Nhà đốt mã
400m2 sân gạch và bậc lên xuống,
Trên 500m2 đường bê tông và lan can đường

Hạng mục còn lại làm giai đoạn 2 là:

03 gian nhà tạo soạn, bia công đức
60m2 phù điêu bằng sứ Bát Tràng

z4193203682789 992c2d57a0f2fe40e429eac976b8d090

Năm 2017, Đình Non được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh. Đây là niềm tự hào của các thế hệ người dân Thanh Trung nói riêng và phường Chí Minh nói chung. Là thiết chế giáo dục truyền thống cho các thế hệ, con người Chí Minh, đặc biệt là thế hệ trẻ - mầm xanh tương lai của đất nước. Qua đó, tạo sự đoàn kết, gắn bó, tinh thần tương thân tương ái, tiếp tục giữ gìn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, góp phần vào việc thúc đẩy kinh tế-xã hội, xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp - văn minh - hiện đại.

3. NHÀ THỜ NGUYỄN XÁ

Nguồn: https://baohaiduong.vn/nha-tho-nguyen-xa-duoc-xep-hang-di-tich-lich-su-cap-tinh-155892.html

Nhà thờ Nguyễn Xá được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh

Sáng 15.5, UBND phường Chí Minh (Chí Linh) tổ chức lễ đón nhận bằng di tích lịch sử cấp tỉnh nhà thờ Nguyễn Xá và kỷ niệm 100 năm ngày xây dựng từ đường dòng họ.

Lãnh đạo TP Chí Linh trao bằng công nhân di tích lịch sử cấp tỉnh đối với nhà thờ Nguyễn Xá

Theo gia phả dòng họ Nguyễn Xá, nhà thờ được xây dựng năm 1921, là nơi thờ tự , tôn vinh cụ Nguyễn Xá đời thứ 11 của tộc Nguyễn và là một trong 8 vị thành hoàng làng Cù Sơn, tổng Kiệt Đặc, có công tổ chức cho dân khai hoang, lập làng, mở rộng vùng đất Cù Sơn xưa (phường Chí Minh ngày nay). Từ đường được kiến tạo ba gian, bằng gỗ lim kiên cố theo kiểu nhà nòng cống cổ truyền, đấu sen, con trồng, câu đầu, bắp quả... được trạm trổ hoa văn tinh xảo.

Đến nay, trải qua nhiều lần tu sửa, mở rộng, di tích vẫn giữ được những dấu ấn kiến trúc truyền thống. Tại đây còn lưu giữ được nhiều di vật, cổ vật có giá trị như cuốn gia phả viết bằng chữ Hán, biên soạn vào năm Thành Thái 1900, hai tấm bia đá có tên “Nguyễn tộc bi ký - phối hưởng bi ký” và “Hậu hiền bi ký” được khắc dựng vào năm 1900 và 1934.

Ngày 12.1, Chủ tịch UBND tỉnh đã ban hành quyết định xếp hạng di tích nhà thờ Nguyễn Xá là di tích lịch sử cấp tỉnh.

Cổng TTĐT Phường Chí Minh - TP Chí Linh

Di tích, danh thắng - Phường Chí Minh

Nhà thờ Nguyễn Xá được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh

Nhà thờ Nguyễn Xá được xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh

Tin cùng chuyên mục gần đây nhất